Şüphesiz dünya üzerinde pek çok yeri ‘açıkhava müzesi’ diye tanımlamak mümkün. Ama safranbolu evleri bu sıfatı gerçekten hak ediyor. Kendinizi safranbolu sokaklarına atın, ne demek istediğimizi anlayacaksınız.
Klasik Osmanlı kent mimarisini yansıtan tarihi evleriyle olduğu kadar; huzur veren doğası, sakin yaşam biçimi, tarihi ve kültürüyle de ünlü bir ilçe Safranbolu. Karabük’e bağlı olan ilçe aynı zamanda, Türkiye’de UNESCO’nun Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan dokuz kültürel varlıktan biri. Bu yönüyle turistlerin gözdesi olan Safranbolu’nun isminin, bölgede yetişen ve nadir bir bitki olan safrandan geldiğini de hemen hatırlatalım.
Özel bir mimari anlayışla inşa edilen ve en genci 200 yaşında olan Safranbolu evleri korunarak restore edildiği için, ilçeye adım attığınız anda 18. yüzyılda bir Osmanlı kentinde geziyormuş gibi hissediyorsunuz. Evler genellikle geniş bir bahçe içinde, erkek ve kadın girişi ayrı olarak inşa edilmiş. Her odada duvar içine gömme banyo bulunuyor.
Duvarlar ve tavan ahşap işçiliğinin en iyi örnekleriyle detaylandırılmış. Pencereler, evlerin içinin aydınlık olmasını sağlamak amacı ile oldukça dar ve uzun yapılmış. Kök boyasıyla boyanmış iplerle elde dokunan halılar ise hiçbir özelliğini yitirmeden, ilk günkü gibi duruyor.
Safranbolu evlerinin bazıları halkın gezip görebilmesi için düzenlenmişken bazıları da müze olarak hizmet veriyor. Bunlardan biri, Kaymakamlar Gezi Evi.
Kaymakam Evi Özgün bir Türk evi
18. ve 19. yy. Türk toplumunun kültür ve yaşam biçimini yansıtan Safranbolu evleri arasında önemli bir örnek. Yapının tam olarak ne zaman inşa edildiği bilinmiyor ancak 18. yy. başlarında yapıldığı sanılıyor. Bu güzel evin sahibi Safranbolu kışlası kumandanı Hacı Mehmet Efendi.
Hacı Mehmet Efendi’ye Yarbay rütbesinin karşılığı olan ‘Kaim Makam’ denilmesi nedeniyle ev de bu isimle anılır olmuş.
Tüm mimari özelliklerini günümüze dek koruyabilmiş olan Kaymakamlar Evi; 16.12.1981 tarihinde Eğitim Merkezi olarak hizmete açılmış. Safranbolu Çarşı’sı içinde, Hıdırlık Yokuşu Sokağı üzerinde bulunan yapı; kitle, plan ve cephe olarak özgün bir Türk Evi niteliğinde. Safranbolu’ya yolunuz düşerse görmeniz gereken en önemli yapılardan biri burası.
Kileciler Gezi Evi
Kışlayanı ve Akpınar Sokakları’nın birleştiği köşe başında bulunan Kileciler Evi’nin de 1884 yılında Hacı Mehmet Efendi tarafından yaptırıldığı biliniyor.
Her iki sokağın eğimine göre biçimlenen yapı, tam anlamıyla bir ‘köşe ev’ olarak tasarlanmış. Temel taş duvarlı, üst katlar ahşap çatkı arasında kerpiç dolgulu. Duvarlarda zarif işlemeler göze çarpıyor. Konağın selamlık girişi Kışlayanı sokak; harem girişi ise Akpınar Sokak üzerinde bulunuyor. Konakta döneme ait sofra bezleri, giyecekler, minderler, dikiş makinaları ile masa, sedir gibi eşyaları görmek de mümkün.
Kent Tarihi Müzesi
Safranbolu Kent Tarihi Müzesi oldukça eski bir müze. ‘Kale’ diye anılan tepeye, halkın maddi destekleriyle iki yıl içinde (1904-1906) inşa edilmiş. Tamamen kesme taştan yapılan bina, 800 m2 kapalı bir alana ve bir mahzen bölümüne sahip.
Müze; zemin, giriş ve birinci kat olmak üzere üç kattan oluşuyor. Müzede, Safranbolu’nun günümüze kadar geçirdiği evreleri kronolojik olarak izleyebilir, yaşam ve kültürünü görüp, eski bir Safranbolu Çarşısı’nda gezebilirsiniz.
Giriş katta; Safranbolu’nun ve binanın tarihçesi, haritaları, kültürel yayınları, uydu görüntüleri, sergi salonu ve konferans salonu var. Etnografya salonunda; Cumhuriyet Dönemi’ne ait kıyafetler ve Safranbolu‘ya özgü eski eşyalar sergilenmekte. ‘Fotoğraflarla Safranbolu Salonu’nda; Osmanlı Dönemi’nden Cumhuriyet Dönemi’ne kadar uzanan Safranbolu tarihi ile ilgili bilgiler, görsel detaylar, Roma Dönemi, Osmanlı Dönemi ve Cumhuriyet Dönemi madeni paraları ve eski el yazması eserler sergileniyor. Zemin katta ise, Safranbolu’da Ticari Hayat ve Geleneksel El Sanatları hakkında fotoğraflı bilgiler bulunuyor.
Aynı zamanda müzenin içinde, Eczacılık Müzesi, Lokumculuk Müzesi gibi alt bölümler ile Yemenici, Baharatçı, Kunduracı, Semerci, Demirci, Kalaycı, Bakırcı ve Esnaf Kahvesi gibi Safranbolu’daki önemli esnaf kollarının çalışma ortamlarının canlandırıldığı bölümler yer alıyor.
Tarihi Cinci Hanı ve Hamamı
Çin’den Anadolu topraklarına uzanan tarihi İpekyolu üzerinde kurulmuş irili ufaklı yüzlerce kervansaraydan biri de Safranbolu’daki Cinci Han. Cinci Han Safranbolulu Karabaşzade Hüseyin Efendi (Cinci Hoca) tarafından 1645 yılında yapılmış. Mimarı kesin olarak bilinmiyor, Koca Mimar Kazım Ağa tarafından yapıldığı sanılmakta.
Tarihi İpekyolu’nun etkinliğini yitirmeye başladığı 20. yüzyıla kadar kervansaray olarak kullanılan Cinci Han 20. yüzyıl başlarından itibaren Safranbolu esnafı tarafından depo olarak kullanılmış, 20. yüzyıl sonlarına doğru bu özelliğini yitirmiş. Restore edilen Cinci Han, günümüzde otel olarak kullanılmakta. Cinci Hamamı da günümüzde halen hizmet vermekte.
Safranbolu Saat Kulesi
Sultan III. Selim Dönemi’nde, Sadrazam İzzet Mehmet Paşa tarafından 1797 yılında yaptırılmış olan bu saat kulesi zembereksiz, kare planlı bir saat kulesi olarak biliniyor. 10 metre yüksekliğindeki bu kule, Safranbolu’nun her yerini görmesi ve her yerinden görülmesi bakımından önemli.
Arkeoloji Alanında da Zengin
Safranbolu arkeolojik değerler bakımından da zengin bir yerleşim. İlçede bulunan, MÖ 4.yüzyıla ait olduğu tahmin edilen Büyük Göztepe Tümülüsü’nde kazılar geçen yıldan bu yana sürdürülüyor. Yaklaşık 25 metre yüksekliğindeki Tümülüs’teki çalışmalar şu yüzden önemli: Kentin 16. yüzyıldan önceki tarihi bilinmiyor ancak bu Tümülüs’le birlikte ortaya çıkacak olan buluntular, Safranbolu’nun Antik Çağ’daki yeri ile ilgili bilgiler verecek.
Çok büyük bir Tümülüs olması nedeniyle kazılar uzun soluklu olacak. Ancak buluntular buranın önemli bir kişinin mezarı olduğunu gösteriyor. Safranbolu’da 100 civarında Tümülüs var. Buralarda yapılacak kazılarla kentin geçmişi gün ışığına çıkacak.
Tümülüs, kral ve kral ailesi için inşa edilen mezar odası üzerine yığılan toprak veya taşlardan oluşturulan yapay tepe anlamına geliyor.
