Efes Antik Kenti

Efes Antik Kenti günümüzde Kuşadası’na 30 km uzaklıkta bugünkü İzmir ilinin Selçuk ilçesinde yer almaktadır.

M.Ö 1200 ile MÖ 1000 yılları arasında Dor istilası sonucu Yunanistan’dan kaçan Akalar( Akhalar) tarafından bugünkü İzmir ve Aydın sahil bandına toplamda 12 kent kurulmuştur. Bu yeni oluşan koloni bölgesine iyonya bölgesi denmektedir. Kolonileşme sürecinin sonucu olarak ortaya çıkan bu iyon kentlerinden birisi de Ephesus’dur. Efes stratejik konumu sebebi ile liman kenti olarak kurulmuştur. Liman Kenti olması özelliği ile antik çağın en önemli ticaret merkezlerinden biridir. Erken Hıristiyanlık dönemimde ise bir dini merkez olarak önemini büyük ölçüde  korumuştur.

Efes’in Tarihi

Antik Kent yakınlarındaki Çukuriçi ve Arvalya höyüklerinden ele geçen eserler Efes’in tarihini  Neolitik Dönem’e kadar geriye çekmektedir. Bir kent olarak varlık göstermesi MÖ 1050 yıllarında Yunanistan ana karasından bölgeye göç hareketi ile başlamıştır. Bu dönemde bir liman kenti olan Efes bölgedeki 12 ion kentinden birisidir. Günümüze ulaşan kalıntılar ise büyük ölçüde Büyük İskender’in generallerinden Lisimahos tarafından yaklaşık MÖ 300 tarihinde yeniden kurulan kente aittir. Lisimahos, kenti Izgara Plan’a göre yeniden tasarlatmıştır.

Efes MÖ 129 yılında Roma Cumhuriyeti ‘nin kontrolüne geçmiştir. Roma İmparatoru Augustus döneminde, Asya Eyaleti’nin başkenti olmuştur.  O dönem  yani  MÖ 1. ve 2. yüzyıl arasında kent nüfusunun yaklaşık 200.000 kişi olduğu bilinmektedir. Mermer Anıtsal yapılar kente Augustus döneminde eklenmiştir.

Ardından 4. yüzyılda liman Marnas Çayı ve Küçük Menderes nehrinin taşıdığı alüvyonlarla dolmuştur. Böylece kent yavaş yavaş bir liman kenti olma özelliğini yitirmiş, denizden uzaklaşmıştır. Bu dönemde Efes’te ticaret oldukça gerilemiştir.

Şehir MS 5. yüzyılda gerçekleşen Hristiyan konsillerinden birisine ev sahipliği yapmıştır. MS 614 yılında yaşanan depremde kısmen tahrip olmuştur.

1994’te UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne girmiş ve ardından 2015 yılında ise Dünya Mirası olarak tescil olmuştur.

Kentin Kuruluş Efanesi

Ephesos kentinin kuruluş efsanesi Hadrianus Tapınağı girişindeki frizde yer alır. Efsaneye göre Atina kralı Kodros’un oğlu Androklos, kendi kentini kurmak için yola çıkacaktır. Ancak önce, Delfi Apollon Tapınağı’nın bilicilerine danışır. Bilici kent kurması gereken yer için balık ve domuz işaretlerini göreceğini söyler. Androklos ve yanında destekçileri yola çıkarlar. Uzun bir deniz yolculuğunun ardından yemek yemek için karaya çıkarlar. Ateş yakarak balık pişirmeye başlarlar. Bu esnada çalıların arasından bir yaban domuzu çıkar ve balık alarak uzaklaşır. Böylece kehanet gerçek olmuştur. Kenti burada kurarlar.

Mimari eserler

Kent antik Dünyanın Yedi Harikası’ndan biri olan yakındaki Artemis Tapınağı, Celsus Kütüphanesi ve 25,000 seyirci alabilen bir tiyatrosu ile ziyaretçilerine görsel şölen sunar. Ayrıca Efes’te İncil’de adı geçen Asya’nın yedi kilisesinden biri vardır.

Efes kent kalıntıları, tarih boyunca bir kaç kere  konum değiştirdiği için yaklaşık 8 kilometrelik geniş bir alana dağılmıştır.

Efes Artemis Tapınağı

İlk olarak  M.Ö. 4. yüzyılda Sidon‘lu olan Antipatros ‘Dünyanın Yedi Harikası Üzerine’ adlı eser üzerinde çalışmış, çerisinde Artemis Tapınağının da bulunduğu listeye son halini  İskenderiye Kütüphanesi‘nde görevli olan şair Kallimakhos M.Ö. 3. yüzyıl sonları 2. yüzyıl başlarında vermiştir.

Artemis Tapınağı, en erken izleri MÖ 7. yüzyıla kadar geriye gitmektedir. Tanrıça Artemis adına Lidya kralı Kroisos tarafından inşa ettirilmiştir. Heykeltraşlık eserleri dönemin en ünlü heykeltıraşları Pheidias, Polycleitus, Kresilas ve Phradmon tarafından yapılmıştır. Yaklaşık 130 x 68 metre ölçülerindedir. Artemis Tapınağı MÖ 21 Temmuz 356 yılında Herostratus adında biri tarafından ünlü olmak isteği ile yakılmıştır.  Bu tarih aynı zamanda Büyük İskender’in doğduğu tarihdir. Büyük İskender Anadolu’yu fethettiğinde Artemis Tapınağı’nı yeniden yaptırmak istese de bu isteği kabul edilmemiştir. Tapınak alanında bugün yalnızca birkaç mermer blok kalmıştır.

Dünya’nın 7 Harikası’ndan bir diğeri Rodos Heykeli yazısı için tıklayın!

Celsus Kütüphanesi

Günümüze büyük ölçüde ulaşabilmiş, ziyaretçilerine görsel şölen etkisi yaratan Kütüphane Roma dönemi yapılarının en güzellerinden birisidir. Ayrıca mezar anıtı görevi de görmektedir. MS 106 yılında Efes valisi olan Celsius ölünce, oğlu bu kütüphaneyi babasının adına anıt olarak inşa ettirmiştir. Celsius’un lahdi Celsus Kütüphanesi’nin batı duvarı altında yer alır.

Meryem Ana Evi

Meryem Ana Evi, Selçuk’a 9 km. uzaklıktaki Bülbül Dağı’nda yer alır. Burası Hz. İsa’nın annesi Hz. Meryem’in son yıllarını Yuhanna’nın yanında geçirdiğine inanılan yerdir. Hristiyanlar için hac yeri olma özelliği taşır. Ayrıca Meryem Ana Evi bazı Papa’lar tarafından da ziyaret edilmiştir. Papa VI.Paul’un 1967 yılında yaptığı ziyaret sonrasında burada  her yıl Ağustos ayının 15. gününde ayinler düzenlenmektedir. Yapı haç planlı ve kubbelidir.

Aziz Yuhanna İncil’inde şöyle geçer: “İsa, annesinin ve sevdiği öğrencinin yakınında durduğunu görünce annesine, ‘Anne, işte oğlun!’ dedi. Sonra öğrenciye, ‘İşte, annen!’ dedi. O andan itibaren bu öğrenci İsa’nın annesini kendi evine aldı.”

Efes Yedi Uyurlar (Ashab-ı Kehf)

Burasının Geç Roma imparatorlarından Decius zamanında putperestlerin zulmünden kaçan yedi Hristiyan gencin Panayır Dağı eteklerinde sığındıkları rivayet edilen mağara olduğuna inanılır. Dünya üzerinde ilgili mağaranın kendi sınırları içinde olduğunu iddia eden 33 kent olmasına karşın Hristiyan kaynaklarının çoğuna göre kent hristiyanlarca kutsal sayılan Efes’tir.

Türkiye’de Yedi Uyurlar mağarası olarak en çok bilinen ve ziyaret edilen mağara ise dönemin önemli bir merkezi ve St. Paul’ün doğum yeri olan Tarsus’taki Yedi Uyurlar Mağarası‘dır. Türkiye’deki bir diğer Ashab-ı Kehf ise Lice’dedir.

Efes’teki bu mağaranın üstüne bir kilise yapılmış hali 1927-1928 yılları arasındaki bir kazıda ortaya çıkarılmış, kazı sonucunda 5 ve 6. yüzyıla ait olan mezarlar da bulunmuştur. Yedi Uyurlar’a ithaf edilmiş yazıtlar hem mezarlarda hem de kilise duvarlarında bulunmaktadır.

Serapis Tapınağı

 Efes’in en ilginç yapılarından biri olan Serapis Tapınağı, Celsus Kütüphanesi’nin hemen arkasındadır. Hristiyanlık döneminde kiliseye dönüştürülen tapınağın Mısırlılarca yapıldı­ğı düşünülmektedir. Türkiye’deki Serapis Tapınağı olarak Hrsitiyanlık’taki Yedi Kilise arasında olması sebebi ile Bergama’daki diğer tapınak daha çok tanınmaktadır. Bergama’daki Serapis Tapınağı; Red Hall Basilica ( Mısır Tanrıları Tapınağı) yazısını okumak için buraya tıklayın!

Prytaneion (Belediye Sarayı)

Prytan kentin belediye başkanı gibi görev yapardı. En büyük görevi kalın sütunları bulunan bu yapının içindeki kentin ölümsüzlüğünü simgeleyen kent ateşinin sönmemesini sağlamaktı. Prytan, Kent Tanrıçası Hestia adına bu görevi …. Salonun çevresinde tanrı ve imparator heykelleri sıralanmıştı. Efes müzesindeki Artemis heykelleri burada bulunmuş ve daha sonra müzeye getirilmiştir. Yanındaki yapılar kentin resmi misafirlerine ayrılmıştı.

Magnesia Kapısı (Üst Kapı) ve Doğu Gymnasiumu

Efes’in iki girişi vardır. Bunlardan biri kentin çevresindeki sur duvarlarının doğu kapısı olan, Meryemana Evi Yolu üzerindeki Magnesia Kapısı’dır. Doğu Gymnasiumu, Panayır Dağı eteğindeki Magnesia Kapısı’nın hemen yanındadır. Gymnasion, Roma Çağı’nın okuludur.

Yamaç Evler

Teraslar üzerine inşa edilmiş olan çok katlı evlerde kentin zenginleri oturuyordu. Peristilli ev tipinin en güzelleri olan bu evler modern evlerin konforunda idi. Duvarlar mermer kaplama ve fresklerle, taban ise mozaiklerle kaplıdır. Evlerin hepsinde kalorifer sistemi ve hamam bulunmaktadır.

Büyük Tiyatro

24.000 kişilik kapasiteyle antik dünyanın en büyük açık hava tiyatrosudur. Üç katlı sahne binası günümüzde tamamen yıkılmıştır. Oturma basamakları üç bölümlüdür. Tarsus’lu Paulus’un Hristiyanlığı yaymak için çıktığı seyahatlerde Ephesos’a geldiği ve bu tiyatroda vaazlerini verdiği düşünülmektedir.

Liman Caddesi

Büyük Tiyatro’dan, bugün tamamen dolmuş olan Antik Liman’a uzanan, iki yanı sütunlu ve mermer döşeli Liman Caddesi (Arcadiane Caddesi), Efes’in en uzun caddesidir. 600 metre uzunluktaki cadde üzerine kentin Hristiyanlık döneminde anıtlar yapılmıştır. Her birinde havarilerden birinin heykeli olan dört sütunlu Dört Havari Anıtı, caddenin hemen hemen ortasındadır.

Liman Gymnasiumu ve Liman Hamamı

Liman Caddesi’nin sonundaki büyük yapılar Gymnasium ve hamam yapılarıdır. Antik dönemde günümüzde de olduğu gibi salgın hastalıklar en büyük toplumsal sorundu. Hastalığın bir yerden bir yere taşınması ise gemiler aracılığı ile yani ticaret ile oluyordu. Bu yüzden antik çağ insanları limanlara gemilerle gelenlerin yıkanıp şehre öyle dahil olması için hamamlar inşa etti.

Kleopatra’nın kız kardeşine ait anıtsal bir mezar olan Oktagon, Efes’in efsanevi kurucusu Androklos adına yaptırılmış Heroon

Diğer yapılar

İsa Bey Cami, Hadrian Tapınağı, Domitian Tapınağı, Meryem Kilisesi, St. Jean Bazilikası, Yukarı Agora ve Bazilika, Odeon (ya da Bouleterion), Mermer Cadde, Herakles Kapısı, Mazeus Mitridatis (Agora Güney) Kapısı, Anıtsal Çeşme, Traianus Çeşmesi,, Saray Yapısı, Stadyum Caddesi, Stadyum ve Gymnasium,Hamam ve Umumi Tuvalet, Genelev, Yuhanna Kalesi ve Agora. Genelev olarak geçen alan kazılarında büyük bir fallusa sahip Priapus heykeli ele geçmiş, şuanda Heykel Efes Müzesi’nde sergilenmektedir. Kentin agorası 110 x 110 metre ölçülerindedir.

Efes Antik Kenti yakınlarında neler var?

Selçuk ilçesine bağlı Şirince, görülmeye değer ünlü köy. Mimari dokusuyla dikkat çeken köyde, Rum evleri pansiyon olarak hizmet veriyor.

Adres alanı başlığında yer alan “Yol Tarifi Al” sekmesine tıklayarak yol tarifi alabilirsiniz.

Ziyaret saatleri 08:00 19:30 arasındadır. Müze Kartın geçerli olduğu Efes Antik Kenti’ne giriş ücreti ise 2022 yılı için 150 TL’dir.

ancak içerisinde bulunan Yamaç Evlerin fiyatı dahil değil. Yamaç Evlere girmek için ekstra 65 TL daha vermeniz gerekiyor. Ayrıca Müze Kart’la da giriş yapabiliyorsunuz. Kartla, Efes’i bir yıl içinde 2 kez olmak kaydıyla ücretsiz gezebiliyorsunuz. Müze Kart’ınız yoksa buradan da satın alabilirsiniz.

Siz de bir şeyler ekleyin

Burayı ziyaret etmiş iseniz aşağıdaki yorum alanında edindiğiniz gözlemleri paylaşarak gezginlerimize yardımcı olabilirsiniz. Ayrıca [email protected] adresine bu alandaki kendi  fotoğraflarınızı gönderin, yayınlayalım.

Görsel Kaynak: Flyista ,