Kanyon Hidrolojisi ve Su Tehlikeleri
Kanyon Hidrolojisi: Kanyoning (canyoning) yaparken karşılaşılacak tehlikeli su tehditlerini doğru bir şekilde değerlendirmemizi sağlayan su hareketi ve topografya ile ilgili davranışının incelenmesidir.
En çok duyacağınız terimler hızlı su, beyaz su veya 3. sınıf kanyonlardır. Bu tür kanyonlar tüm dünyada bulunur ve ayrı bir beceri gerektiren kuru kanyonlardan oldukça farklıdır. Hızlı su kanyonlarını derecelendirirken, Fransız FFME Sistemi ACA Sisteminden faydalanılır. Yazının devamında derecelendirme bölümünde bunu konu alacağız. Hızlı su kanyonları son derece tehlikeli olabilir .
KANYON HİDROLOJİSİ ‘NE GİRİŞ
Kanyon içerisindeki hareket tarzımız; su hacmine, nehir tabanının şekline ve daha farklı hareketleri etkileyebilecek ve engelleyebilecek engel türlerine göre farklı davranış biçimleri izlememizi gerektirir. Kanyon Hidrolojisi; yaralanma ve hatta ölüm riskini azaltmak için öğrenilmesi gereken en temel kanyoning bilgilerini içerir.
Öncelikle kanyon ortamında hareketli suyun türünü tanımlayabileceğimiz üç ana başlık vardır bunlar:
Kanyon Hidrolojisi: Güçlü Akım
Hızla hareket eden su, karşılaştığı herhangi bir nesneye, sudaki bir kayaya veya bir başka engele çarparak akış kuvvetinin arttığı durumdur. Su akışının hızı arttıkça, güç de artar.
Kanyon Hidrolojisi: Sürekli Akım
Hareketli su, kişi üzerinde güçlü akıma nazaran sürekli olarak stabil bir kuvvet uygular. Kırılma ve çekilme döngüsüne sahip bir okyanus dalgasının aksine, asla durmaz.
Kanyon Hidrolojisi: Tahmin Edilebilir Akım
Su dışarıdan bakıldığında bazen rastgele hareket ediyor gibi görünebilir. Ancak eğitimli bir kişi için suyun altında neler olacağını suyun yüzey hareketlerini inceleyerek tahmin edebilir.
Hidro Özellikleri
Bir kanyondaki nehirlerin doğası değişkendir ve beş ana faktör tarafından belirlenir. Hareketli suyun nasıl davrandığını anlamak için, kanyon nehrini risk yönetimi seviyesini belirlemek ve gereksiz ya da kabul edilemez tehlike seviyelerinden kaçınmak için kullanabilirsiniz.
Kanyon Hidrolojisi ‘nde Topografya’nın Önemi
Bir Nehrin Topografisi (Nehir Tabanı Şekli) zamanla tabiat ana tarafından değiştirilir. Bu değişimin ana sebeplerine değinecek olursak; oluşan bir sel veya yüksek yağış mevsimi boyunca artan akış kuvveti ile birlikte kayalar yer değiştirerek, nehir tabanında veya nehir hattı boyunca nehiri takip eden nehir kenarlarında kir, kum veya taş biriktirerek veya akan su için yeni kanallar oluşturarak nehir akıntısının karekterinde kalıcı değişiklikler yaratabilir. Bir önceki yıl geçtiğiniz kanyon bir sonraki yıl aynı kanyon olmayabilir. Kişinin Topografi bilgisi ve kanyonların topografik açıdan incelenmesi tam böyle bir durumda anlam ve önem kazanır.
Meyil
Bir nehrin, kat ettiği yol boyunca eğimini meyil olarak ifade ediyoruz.
- Nehrin Genel Eğimi; büyük ölçüde nehrin debi oranını belirler. Az meyilli nehirler yumuşak ve yavaş nehirler üretirken, dik meyiller daha güçlü akışlarla doğrudan ilişkilidir. Nehir hattı boyunca sürekli olarak seyreden bir meyilin dışında
- Anlık Meyil Değişimleri; nehrin genel meyili haricinde nehrin topografyası itibariyle anlık kot farkları (birkaç metre uzunlukta olan dik meyiller) suyun kuvvetini arttırır.
Daralmalar
Daralmalar; nehrin akışının daha dar bir kanala zorlandığı bir su tehlikesi oluşturabilir. Bu tarz daralmalarda oluşan basınç; suyun daha hızlı akmasına ve nehir yatağına farklı tepki vermesine neden olur.
Obstrüksiyonlar
Bir nehrin ortasında veya yanında bulunan bir kaya veya çıkıntı, nehrin akışını engelleyebilir, suyun engele çarparak geriye doğru akması durumunda nehrin kendi üzerine geri aktığı “hidrolikler” oluşturabilir. Bu tür oluşumlarda su vektörel olarak hem akış yönünde hem de aynı yönün tersinde tersinde bir akışı meydana getirir. Hayal etmek için gözünüzün önüne dikey olarak hareket eden bir girdabı getirin. Böyle bir su akımı eğer çok şiddetliyse ölümcül sonuçlar doğurabilir. Tercihen kanyonun keşfi sırasında bu karakterdeki alanlar tespit edilir ve kanyon geçişi sırasında bu bölgelere denk gelen akış hattının karşısından kanyon geçişleri yapılır.
Su akışı
Su akışını ölçmek kanyonerler için önemli bir husustur. Akıştaki belirgin bir artış veya azalma, bir tehlike yaratabilir veya daha önce yönlendirilen rotalardan güvenli geçişi daha zor veya imkansız hale getirebilir. Akış hızı, ülkeye bağlı olarak Saniye Başına Metreküp (m³ / s) veya Saniye Başına (lt/sn) cinsinden ölçülür.
D= Derinlik
W= Genişlik
S= Suyun Akış Hızı
Nehrin bulunduğumuz noktada ölçülebilir bir boyutu olduğu gerçeğinden yola çıkarak nehrin akış hacmini herhangi bir noktada hesaplamak mümkündür.
Uzunluk değerleri metre cinsinden, hızı metre/sn cinsinden hesapladığınızda; D x W x S = Debi ‘yi m3 (metreküp/sn) olarak hesaplayabilirsiniz. Nehrin topografyasındaki değişkenlerden ötürü yapacağınız hesapla debi için birebir doğru sonuç almanız mümkün değildir ancak yaklaşık bir sonuç elde etmek kafidir.
Not: Kanyona girmeden önce su akışına daima dikkat edin. Kanyon Hidrolojisi ‘nde nehrin akış hızını ve hacmini hesaplamanız önemlidir. Bu hesaplamalar belki de akış kuvvetinin çok arttığını tespit ettiğiniz bir noktadan kaçmak konusunda kanyona girmeden hemen önce bir karar verilmesine yardımcı olabilir.
Kanyoning Terimleri
Kanyon Terminolojisi diğer beyaz su sporlarının yanı sıra, kanyon hidrolojisinde genel olarak kullanılmaktadır. Aşağıda beyaz suyu tarif ederken kullanılan her bir terimin kısa bir açıklaması verilmiştir.
Kanyon Hidrolojisi : Suda Kaynama
Kaynamalar, yüksek debili bir su akışının hareketini engelleyen bir engelle karşılaştığında, suyun yüzeye doğru “birikmesine” veya “kabarmasına” kaynama diyoruz. Dışarıdan nehire baktığımızda su üzerinde bazı bölgelerde oluşan beyaz kabaran su (kaynama), su tabanında suyun akışını nispeten engelleyen bir kayanın var olduğunu bize gösterir.
Kanyon Hidrolojisi : Kaynama hattı
Bazen de yukarıda ifade ettiğimiz gibi su üzerinde görülen bir kaynama görürüz ancak bu kez bu kaynamanın bir hat gibi ilerlediğini görürüz. Bu kaynama hattı ne kadar uzunsa o kadar tehlikelidir. Kaynama hatlarında su akışı nehir tabanından yukarı, nehir yüzeyinden su tabanına doğru hareket eden bir hidrolik akımı oluşturur. Kanyon geçişlerinde mümkün olduğunca kaynama hatlarından kaçınmak gerekir.
Kanyon Hidrolojisi : Girdap Hattı
Su akışının bir engele çarpması sonucu oluşan; üst su akışının alt su akışından ayrıldığı durumdur.
Kanyon Hidrolojisi : Delikler
Delikler, köpüklü ve nehir yüzeyinde gerçek bir delik gibi görünen oluşumlardır.
Kanyon Hidrolojisi : Hidrolik
Suyun bir engele çarpması (kaya çıkıntısı veya bir kaya) sonucu suyun düştüğü taraftaki daha derin suya yönelmesidir. Bu durum, yüzeydeki suyun kayaya veya çıkıntıya doğru geri çekilmesine neden olur.
Kanyon Hidrolojisi : Sifon
Genellikle suyun arasından hızlanarak geçtiği iki kayadan kaynaklanır.
Kanyon Hidrolojisi : Süzgeç
Genellikle suyun ağaç kütüklerinden veya diğer maddelerden geçtiği yerlerdir.
Nehir Yönü
Kanyonun yönü, kanyonu izleyenin bakış açısından değil, suyun akışına göre belirlenir. Akış yönüne göre kanyonun kenarlarına Kanyon Sol veya Kanyon Sağ denir.
U = Giriş yönü – Suyun içinden aktığı yön.
D = Aşağı akış – Suyun aktığı yön (veya yönüne).
CL= Canyon Left – Akış yönüne bakarken kanalın sol tarafı.
CR= Canyon Right – Akış yönüne bakarken kanalın sağ tarafı.
Not: Hatırlanması her zaman önemli olan “sol kanyon” ve “kanyon sağ” her zaman akış yönünde olmasıdır.
AKIŞ TİPLERİ
Hareketli su kanallarında karşılaşılan üç tip akım vardır.
Laminer akış
Kanyon kanalında yüzerken, suyun tümü aynı hızda hareket etmez. Kanal yatağı ve yanlarıyla temas eden su tabakaları sürtünmenin etkisiyle yavaşlar. Ek olarak, ortasına biraz daha yakın olan su, yanındaki daha yavaş suya karşı sürtünme ile yavaşlar. En hızlı akış, kanalın ortasında, yüzeyin hemen altında gerçekleşir.
A – Hızlı
B – Yavaş
C – Daha Yavaş
D – En yavaş
Helisel Akış
Bu akış türü, nehrin kenarındaki suyu yavaşlatması ve orta kanal suyunun daha hızlı hareket etmesi sonucu oluşan sarsıcı bir etkidir. Doğal nehirlerde sıra dışı bir özelliktir ancak kaya duvarlarından dolayı kanyon ortamında bulunabilir. Helis (sarmal) akış, bir kişiyi kanyon kenarlarından uzaklaştırıp akışın merkezine doğru iter.
Vektörel Akış
Hareketli su, bir engele çarpana kadar düz bir doğrultuda akar. Su, bir nehir veya kanaldaki virajların etrafında kıvrılmaz, daha ziyade “pinball” tadında engelden engele doğru çarparak hareket eder.
A – Hızlı
B – Yavaş
C- Olası Alt Kesim (Possible Undercut)
Sonuç olarak bu akış türü; virajların (bükümlerin) dışını etkileyen yüksek basınç alanları yaratır. Bu akış türü kanyon kenarlarında aşınmaya neden olup kanyon kenarlarında kesilmeye neden olabilir. Virajların (bükümlerin) iç kısmında düşük basınçlı alanlar (ve daha yavaş su) olacaktır. Bu, bükümlerin içinde birikmeye (yani kum, çakıl veya moloz birikmesi) ve sığ suya yol açabilir.
Kanyon ortamını başarıyla geçebilmeniz ve kurtarmalar yapabilmeniz için mevcut vektör bilinci ve anlayışına sahip olmanız çok önemlidir.
Su Tehlikeleri
Beyaz su kanyonlarında, güvenli bir şekilde gezinmek ve inmek için özel teknikler gerektiren birçok senaryo vardır. Bir hatırlatma olarak, iki kanyon aynı değildir bunu bir yere not alalım. Ancak tüm kanyonlar için benzer olabilecek oldukça yaygın olan bazı unsurlar ve senaryolar olacaktır. Ayrıca burada sunulan tüm senaryolar tüm kanyonlarda mevcut değildir, ancak yine de doğal riskleri anlamanız ve bunlardan haberdar olmanız gerekir.
Girdaplar
Muhtemelen hızlı bir suda hareket halindeyken öğrenilecek en önemli özelliklerden biri girdaplardır. Girdap bir tıkanmanın aşağı tarafındaki yüzünde oluşur. Girdap, suyun yatay olarak yüzeyinde hareket eder. Tipik olarak, suyun aşağıya doğru hareketinin kısmen veya tamamen tutuklandığı yerlerdir – dinlenmek veya akıntı yapmak için güzel bir yer.
Girdapları anlamak ve tespit etmek zaman alabilir ve pratik yapmak gerekebilir.
A ‘da gösterildiği şekilde aşağıya doğru süzülün.
B’de gösterildiği gibi girdap hattına gelirken, sarı çizgide olmak için manevra yapın.
C’de gösterildiği gibi girdap yönünde dönün ve sakin bir şekilde yüzün. Hızlı hareket eden sularda, olabildiğince hızlı ve sert şekilde yüzün. Girdap alanına girdikten sonra rahatlayabilirsiniz.
Whitewater Geçişi
Nehir boyunca stabil hareket eden bölümlerin çoğunu geçmek oldukça basit ve kolaydır ancak nehrin çok hızlı akan bir bölümünü geçmeniz gereken durumlar olacaktır. Bir nehri geçerken daima nehirden aşağıya kayan ağaçlar veya diğer tehlikeler gibi herhangi bir tehlike olup olmadığını görmek için nehir girişlerini kontrol edin.
Bir nehri geçmek için uygulayabileceğiniz birkaç seçenek vardır:
Sığ Alan
Genellikle en kolay çözüm, suyun güçlü akmadığı sığ bir alan bulmaktır. Geçişi yapacağınız yer, geçmeniz gereken yerin metrelerce ötesinde olabilir, ancak geçiş noktası o an olduğumuz noktadan çok daha güvenli bir seçenek olabilir. Yürümekten ve keşfetmekten çekinmeyin!
Grup Geçişi
Bir nehri geçmek bir grup işidir. Eğitimlerde kullanılan yaygın bir uygulamadır. Duruma bağlı olarak kullanılabilecek birkaç yöntem vardır, ancak en yaygın iki yöntemden biri piramit formasyonu veya tek hat kullanmaktır.
Gerilmiş Çapraz İp
Gerilmiş bir çapraz ipin ayarlanması, derin ve hızlı hareket eden suda kullanılmalıdır. Kurmak için en güçlü yüzücüden birini kullanın. İlk önce yüzücünün eline bir ip bağlayın (Asla yüzücünün doğrudan bedenine bağlamayın). Suyun akışı çok güçlüyse, yüzücüyü çekip çıkarın değilse ipin bir ucunu tutup kalanını serbest bırakın.
A- Mümkün olduğunca güçlü bir şekilde yüzerek hareket edin.
B- Mümkün olduğunca nehire dik bir şekilde karşı tarafa doğru ilerleyin.
C- Yüzücü için ipi yönetenler yüzücü karşı tarafa geçerken arka tarafta kalır, yüzücüyü takip eder.
Yüzücü karşı tarafa geçtikten sonra ipi akış yönünden aşağıya doğru giden 45 derecelik bir açıyla nehrin karşısına sabitler. Gerilmiş diyagonal ip mümkün olduğunca sıkı ve gergin olmalıdır. İp hattında herhangi bir sarkma olursa, vektör açısına neden olabilir ve kişi geçişin ortasında sıkışıp kalabilir.
Karşılıklı duran insanlar bir Quickdraw veya iki karabina kullanarak ipe kenetlenecek, böylece sadece elinizle tutarak geçişi tamamlayabilirsiniz. Kendinizi ipin altına yerleştirin ve su akımı sizi ipi izleyen diğer tarafa doğru iter. Geçerken vücudunuzu oldukça rahat bir şekilde tutmaya çalışın. Su üzerinde uzandığınızdan emin olun ve kesinlikle ayaklarınızı suyun altına uzatmayın.
ÖNEMLİ UYARI!:
İpi emniyet kemerinize bağlamayın. Sıkışırsanız, ipi kolayca serbest bırakamaz ve yüzemezsiniz.
Karşı taraftaki geçecek son kişi de yine iyi bir yüzücü olması tercih edilmelidir. İpi kayışlarına tutturmalı ve daha ilk geçişte olduğu gibi karşıya nehire dik olarak yüzerek geçmeli olası bir akıntıya kapılma durumunda bağlı olduğu ip ile karşıya çekilip çıkarılmalıdır.
Sıkışmalar
Oldukça yaygın bir olay olan sıkışmalar her an ve her kanyon geçişi sırasında herhangi birinin başına gelebilir. Kayalar, kütükler ve diğer engeller, nehir yatağı boyunca yürürken bir ayağınızı veya tamamen sıkışmanızı bekler gibi orada olabilir.
Bu hareketli sularda gerçekleştiğinde, genellikle ayağı kaldırmak için zaman yoktur. Akım kişiyi aşağıya iterek sık sık ayaklarını engellere sıkıştırabilir. Suyun derin olduğu ciddi durumlarda, bir ayak sıkışması, su altındaki bir kişiyi zorlayabilir, boğulmalara sebep olabilir.
Kaçış: Bazı sıkışmalardan yüzerek ve sıkışmayı ortadan kaldıracak şekilde hareket ederek serbest kalınabilir.
Kaçış: Genellikle bir sıkışmadan serbest kalmanın tek yolu, kişiyi gittikleri ters yönde çekerek çıkarmaktır. Bir ip kullanarak sıkışan kişinin her iki tarafında bir kişi olur, ipi kolların altına yerleştirir ve geri hareket ederek kişiyi serbest bırakması sağlanır.
Doğal Engeller (Strainers)
Süzgeçler; bir nesne, daha büyük nesnelerin geçişini engellediğinde ancak suyun akışının devam etmesine izin verdiğinde oluşur. Bu nesneler çok tehlikeli olabilir, çünkü suyun kuvveti süzgece karşı bir nesneyi veya gövdeyi sıkıştıracak ve sonra suyun kuvvetiyle aşağı doğru iterek sıkışma yapacaktır. Bu pozisyona yakalanan bir kişiyi emniyete almak zor ve imkansız olacak, bu da çoğu zaman ölümcül sonuçlara yol açacaktır.
Süzgeçler birçok doğal veya insan yapımı nesneler sonucu oluşmuş olabilir. Nehre düşen ağaçlar, nehrin yanında yüksek sular altında kalan çalılar, tel çitler veya diğer döküntüler tarafından oluşur. Süzgeçler, doğal olarak en sık akıntının ağaçların köklerini açığa çıkardığı nehirlerin dış eğrilerinde meydana gelir.
Bir çok kanyonda oldukça yaygındırlar ve zaman içinde kendiliğinden oluşabilirler. Kanyon ortamında genellikle süzgeçler kırık ağaçlardan ve dallardan meydana geldiği için oldukça kararsız olabilir. Bir süzgecin üzerine tırmanmanız gerekirse, süzgecin hareketini izlediğinizden ve her an çökebileceğini göz önünde bulundurun.
En iyi çözüm, onlardan kaçınmaktır.
Bir nehirde, süzgeçten uzaklaşmak için süzgecin bulunduğu akış hattından karşı tarafa geçmek (yüzmek) tavsiye edilir. Suyun altına gizlenmiş dal veya kütükler olabilir. Bu yüzden süzgeçlere daima dikkat edilmelidir.
A- Konumunuzu ayarlamaya başlayın. Süzgeç hattından uzaklaşın karşı hatta doğru hareketlenin.
B- Gözlerinizi aşağı akış yönünde süzgeç üzerinde tutun. Süzgecin su altında daha geniş ve gizli olabileceğini unutmayın. Mümkün olduğunca uzağından geçiş yapmaya gayret edin.
C- Süzgeci geçerek güvenle devam edin.
Duvarlı, kapalı dar bir kanyonda, süzgeçten kaçınmak mümkün değilse, kişi yüzüstü sert bir şekilde yüzmeli ve mümkün olduğunca vücudun büyük bir bölümünü sudan dışarı, yukarı doğru çıkarmaya çalışmalıdır. Süzgeç altında dalmaya çalışmayın, süzgeç altına yüzmek akıntının kuvvetiyle süzgece sıkışıp kalmanıza yol açıp, sifon senaryosuna dönüşebilir.
A- Süzgeçe doğru mümkün olduğunca hızlı yüzün.
B- Kendinizi süzgeçten geçirmek için ağaçları kullanın. Ellerinizle üzerine bastırıp kendinizi yukarı doğru itin. Bazen süzgecin uyguladığınız ağırlık ile hareket edebileceğini unutmayın.
Suyun gücü
Bir su akımı, bir duvarla veya bir kayayla kuvvetle çarpıştığında, suyun kuvveti bizi duvara çarpabilir.
Kaçış: Duvara çarpmamak için ayaklarınızı dik tutmalı ve kendimizi duvardan uzak tutmalıyız.
Hareketli suyun hızı ile uyguladığı kuvvet arasındaki ilişki doğrusal değildir. Kuvvet hızın karesiyle artar. Örneğin, suyun hızı ikiye katlanırsa, suyun bir nesneye uyguladığı kuvvet dört katına çıkar.
Su Hızı |
Bacaklara Etkiyen Kuvvet |
Vücuda Etkiyen Kuvvet |
| 5 km/h | 75N (7,6kg) | 150N (15,2kg) |
| 10 km/h | 300N (30,5kg) | 600N (61,1kg) |
| 15 km/h | 675N (68,8kg) | 1350N (137,6kg) |
| 20 km/h | 1200N (122,3kg) | 2400N (244,7kg) |
Bu değerler, bireyin boyuna ve ağırlığına, kıyafetlerine, kanal yatağının bileşimine vb. bağlı olarak değişecektir.
Alt Kesimler
Alttan kesilmiş kayalar kaya duvarları boyunca cereyan eder ve her yerde kanyon duvarına isabet eden tutarlı bir su basıncı bu kesimleri meydana getirir. Su altındaki kaya yapısı ve katmanları doğal yollarla suyun kuvveti ile aşınır.
Su, bu alt kesimlere çarptığında suyu dairesel bir yönde dolaştırmaya meyil eder. Bu hareketler genellikle akımın yönüne diktir.
Alt kesimler, belirgin mavimsi bir renge sahip küçük kabarcıkların çıktısı ile karakterize edilebilir. Akış artarsa, duvarın yanında büyük bir kaynama olacaktır.
Bir alt kesimi öngörmek için aşırı özen gösterilmelidir. Bir alt kesimde sıkışıp kalmamak için en iyi teknik ayağınızı duvara çarpacak şekilde gerilmiş olarak, ayaklarınızı ilk önce (su kuvvetinde olduğu gibi) yerleştirin. Suyun akışını, kayadan kurtulana kadar aşağı yönde hareket eden kaya boyunca yüzmeye çalışmak için kullanın.
Ayaklarınız akımın güçlü olduğu su hattının altına düştüğünde daha kolay yakalanırlar. Alt kesimler genellikle eğrinin dışında oluşur, en düşük kenara gitmelisiniz, burada akım daha azdır.
Alt Kesimler, Açık ve Kapalı olmak üzere iki tipe ayrılabilir.
Açık
Su kuvveti çok kuvvetli olduğunda, kendimizi duvardan ayırmak zor olabileceğinden, kaçmaları çok zor olabilir. Çıkış akımı alt kısımdadır. Ayaklarla kendimizi itip suyun alt kısmından dalarak çıkılmalıdır.
Kapalı
Su kuvveti çok kuvvetli olduğunda, kendimizi duvardan ayırmak zor olabileceğinden, kaçmaları çok zor olabilir. Çıkış akımı alt kısımdadır.
Sifonlar
Sifonlar muhtemelen bir kanyon ortamında bulabileceğimiz en tehlikeli su tehlikelerinden biridir, çünkü dar bir geçit veya çıkmazlarsa sadece bakmaktan asla anlayamadığımız bir durumdur. Aynı zamanda su bir engelin batık bir kısmının altından geçtiğinde de oluşur. Bu büyük olasılıkla suya batmış taş veya kalın olabilir veya dallar, kütükler vb. Tarafından tıkanmış olabilir.
Çamaşır Makinesi
Çamaşır Makinesi, dairesel bir su hareketi oluşturduğunda üretilen benzersiz bir özelliktir, genellikle bir şelalenin döküldüğü noktalarda suyun kuvveti ile derin bir çukur oluşur. Yukarıdan kuvvetle akıp tabanda bulunan bu çukurda suyun dairesel olarak su yüzeyine hareket etmesi ve şelalenin de yukarıdan dökülerek aşağı doğru bir su akımı oluşturması sonucu ortaya çıkan dairesel su akımından ibarettir. Genellikle çamaşır makinesi tehlikeli değildir ancak kaçamayıp sıkışma olasılığı da yüksektir.
Çamaşır makineleri tabandan çıkan bir kaynama meydana getireceğinden kolaylıkla tanımlanabilir. Bu durum sonucu yaşanan sıkışmalardan mümkün olan 2 kaçış yöntemi vardır.
Kaçış: Akışa direnmeden dolaşıp, Çamaşır Makinesi çıkış akışına geldiğinizde çıkış akışına sert bir şekilde yüzerek dairesel akış hattından uzaklaşmak.
Kaçış: Dışarı çıkamayan birini kurtarmak zorunda kalırsanız, kişiye bir atma torbasıyla ya da bir ip ile emniyete alınarak sıkışmış kişiyi yakalayarak tutup çıkarmanız gerekir.
Mantar
Mantar özelliği, sizi akışa geri çekebileceği yüksek akış durumlarında karşılaşılan fazla tehlike içermeyen bir tehlikedir. Mantar özelliği, su yüksekten derin bir havuza düştüğünde meydana gelir ve suyun her yönden radyal bir şekilde genişlemesine neden olur. Bunu algılamanın en iyi yolu suyu incelediğinizde suyun ters çevrilmiş bir mantar şeklini aldığını gördüğünüzde bu bir mantar oluşumudur.
Bu bir geri dönüş akımı olduğundan dolayı merkezi alanda (orta su seviyesinde) dikkatli olmalısınız. Her ne kadar çoğu zaman fazla sorun yaratmasa da bazen derinlere dalana kadar sizi sıkıştırabilir.
Kaçış: Enerjinin çok daha az olduğu ve merkezi sirkülasyona girmekten uzak olan alana atlamak en ideal çözümdür.
Şelale Hidrolojisi
Hidrolik
Hidrolik, kanyonlarda karşılaşılan en büyük tehlikelerden biridir ve ölümlerin ana nedenidir ve genellikle akış tahminlerinde yapılan hatalar sonucunda bir tehdit olarak karşımıza çıkar.
Pek çok farklı tipte hidrolik vardır ve bunlar şelalenin derinliğine, akışına ve açısına bağlı olarak değişir.
Hidrolikte ki su akışı, ileri veya geri dairesel hareketlerle dökülme noktasından geçer. Ters dairesel hareket, bir gövdeyi aşağıya ve geriye doğru yüzeye iter, bu da hidrolikten ileriye doğru hareket etmemizi önler. Hidrolik sürekli olarak hareket ettiğinden, ciddi bir tehlike arz eder ve bir vücudu hapsolmuş ve suya batırılmış halde tutar.
Bilinmeyen bir hidrolik sisteme girmeden önce, suyun ne tür bir hareket yapacağını anlamak için suya küçük bir çubuk veya ağaç dalı atmak her zaman en iyisidir. Bunu yapmak, hidrolikten geçmek için hangi tekniği kullanacağınız konusunda daha kolay bir karar vermenize yardımcı olacaktır.
Türleri
Kanyon ortamında bulduğumuz birkaç ana hidrolik tipi. Her bir türünü anlamak ve öğrenmek, tehlikeyi aşmak için yöntem belirlememize yardımcı olur.
Şelale Hidrolik
İki karşıt dairesel akım, biri hidrolik yönüne doğru, diğeri de ters yöne doğru hareket eder. Bu tür hidrolik, şelale ve şelalenin arka duvarı arasında bir boşluk olduğunda olur.
Kaçış: Hidrolik havuzun en altına dalın ve daha sonra kaçış akışına doğru yüzün.
Simetrik Hidrolik
Simetrik bir Hidrolik, genellikle hidrolik olduğu yerde çok havalandırılmış bir kaynamayı üreteceği ve kaynama ile akışın sonu arasında bir boşluk olacağı için kolayca tanımlanabilir.
Kaçış: Hidrolik havuzun en altına, şelaleye doğru dalın ve daha sonra kaçış akışına doğru yüzün.
Asimetrik Hidrolik
Asimetrik Hidrolik, şelale tamamen dikey olduğunda ve havuz çok derin olduğunda meydana gelir. Simetrik Hidrolik gibidir ancak daha dar bir kaçış alanı vardır.
Kaçış: Simetrik bir Hidrolik ile aynı. Hidrolik havuzun en altına, şelaleye doğru dalın ve daha sonra kaçış akışına yol açacak olan derin akımı alın.
Eğimli Hidrolik
Bir Eğimli Hidrolik, düşük açılı bir şelale güçlü bir akıma sahip olduğunda ve havuz çok derin olmadığında üretilir. Bunlar, şelaleye bağlı oldukları ve bir miktar kuvvetle kendi üzerine bastırdıkları için çok tehlikeli olabilirler. Eğimli Hidrolik’in genellikle kütük, dal vb. gibi nesneleri yakaladığından daha tehlikeli görünmesine neden olduğunu unutmayın.
Kaçış: Bu tür bir hidrolik kaçış yoktur ve kılavuzlu bir rappel veya tırabzan ile atlanmalı ve kaçınılmalıdır.
Düşük Barajlar
En tehlikeli hidrolik türlerinden biri alçak başlı barajlar ve benzeri engelleme türlerinden oluşur. Alçak başlı bir barajda, hidrolik çok geniş ve düzgün bir yapıya sahiptir ve genellikle hidrolik kenarları (barajın uçları) genellikle insan yapımı bir duvarla tıkandığından ve etrafta yüzmeyi imkansız kıldığı için kaçış noktası yoktur.Suyun akışının tekrar normale dönmesi durumunda hidrolik kısmından kayın.
Not: Düşük başlı barajlar sinsice tehlikelidir, çünkü tehlikeleri kolayca tanınmaz ve her ne pahasına olursa olsun atlanmalıdır.
Müdahaleler
Bir kanyon üyesi hidrolik olarak yakalandığında ve kendi kurtulamadığında, onları kurtarmaya yardımcı olabilecek birkaç olası alternatif vardır.
Acil Durum Halatı
Yüzeyde göründüğü sırada atma ve acil durum ipi. Bunu yapmak için aşağı doğru ve kişiyi kolayca çekebileceğiniz bir yere yerleştirmelisiniz. İkinci bir yöntem ise kendinizi bir ipe bağlamak ve kışa girmek. Akışa girdikten sonra arkadaşımızı tutup diğer ekip üyeleri bizi akıştan çeker.
Diversiyonlar
Tehlikeli bir hidrolik sisteme düşmekten kaçınmanın birkaç yolu vardır, ancak en basit yöntem, herhangi bir tehlikeden uzak bir bölüme tırmanarak ya da aşağı inerek özelliği tamamen atlamaktır.
Atlama
Bir hidrolik üzerinden atlamak, atlamanın mümkün olduğunu ve çıkış akışına erişebilmenizi bilmemiz koşuluyla en yaygın yöntemdir. Atlama her zaman çok tehlikeli bir harekettir, çünkü kanyonun daha önce yapılmasına rağmen, dalların, ağaçların veya kayığın havuzun derinliğini değiştirebilme şansı vardır. Hedef daima B noktasına atlamak olmalıdır. A bölgesi Mantar olarak adlandırdığımız su akışına sahiptir. Bkz. Mantar başlığı
Yüzer Çapa
Yüzer Bir Çapa, ileri bir tekniktir. Suyun gücünün ve akışının onu kullanmamıza izin vermesini sağlamak için bir Kayan Çapa yapmak için birkaç farklı yöntem vardır. Bir Yüzer Dübel kullanırken, bir vektör tanıtmayarak ve dübeli şelale dudağından çekerek, kayış hattı boyunca mümkün olduğunca çabuk hareket etmek önemlidir.
Yüzer bir çapa yapmak için, bir ip torbası / sırt çantasının üst koluna torbanın ağzı açık şekilde bir ip bağlayın. Torbayı şelale ağzına atın veya torbanın şelale ağzına sürüklenmesini sağlayın. Dudaktan sonra, torbanın şelalenin suyuyla sürekli olarak doldurulmasına izin verin. Kayış hattını bağlamadan önce şelale ağzı üzerinde yaklaşık 1 metre daha fazla uzunluk sağlanması önemlidir. Bu ekstra uzunluk, biri kayış hattındayken telafi edilmesine yardımcı olacaktır.
İkinci yöntem:
Çift yüzer bir çapa kullanmaktır. Çift yüzer bir çapa, çapa için kullanılacak daha büyük bir torbanın sürüklenmesine yardımcı olmak için şelale dudağını atmak için daha küçük bir torba kullanılmasını içerir. Bu teknik, hareket için geniş bir mesafeniz olduğunda ve daha büyük torbalar verimli bir şekilde atılamadığında oldukça kullanışlıdır. Aynı prensip standart bir Yüzer Dübel için de geçerlidir.
Çeki Demiri
Çekme Ankrajı, dışarı çıkarmanıza yardımcı olmak için akış aşağı bir çanta içinde yüzerek tehlikeden kurtulmanıza yardımcı olmak için yararlı bir araçtır. Bunu yapmanın en iyi yolu bir Munter Katırını kullanarak koşumuza bir çanta takmaktır. Bir Clove Hitch veya Şekil 8 kullanarak doğrudan halat içine bağlamayın. Sorun olması durumunda, Munter Katırını serbest bırakabilir ve halat torbasını akışa sokabilirsiniz, bu daha sonra sizi çekmenize yardımcı olabilir.
İple Atlama
İple Atlama, normal bir sıçrama ile aynı önlemleri almak zorunda kalacağınız, ancak ipin ucunu etkili bir şekilde çekebileceğiniz bir tekniktir. Bir Kayış Atlayışı yaparken, halat su ile hidrolik arasındaki uzunluğun en az yarısı kadar olmalıdır.
Kaynaklar
Canyonisme: Manuel Teknik
Komite Kanyonlarının toplu çalışması FFS ve FFME – 2007
Canñones El kitabı de hidrología para barranquistas.
Jose A. Ortega Becerril, Desnivel. Madrid 2003
El Aguas Vivas en Barrancos
Jose A. Ortega, Desnivel. Madrid 2009
Forra’daki Mantora Tekniği ve Progressione e Soccorso
SNAFOR Kanyon Kurtarma
